Tư duy phản biện là về việc đặt câu hỏi tốt hơn
Tóm tắt: Tư duy phản biện là khả năng phân tích và chia nhỏ vấn đề một cách hiệu quả để đưa ra quyết định hoặc tìm ra giải pháp. Trọng tâm của tư duy phản biện là khả năng hình thành các câu hỏi sâu sắc, khác biệt và hiệu quả.
Để đặt câu hỏi hiệu quả, hãy bắt đầu bằng cách nắm giữ các giả thuyết của bạn một cách linh hoạt. Hãy sẵn sàng xem xét lại về cơ bản những kết luận ban đầu của bạn – và làm như vậy mà không có thái độ phòng thủ. Thứ hai, bạn hãy lắng nghe nhiều hơn nói thông qua việc lắng nghe chủ động. Thứ ba, hãy dùng câu hỏi mở và tránh các câu hỏi trả lời có hoặc không. Thứ tư, hãy cân nhắc sự phản trực quan để tránh rơi vào tình trạng tư duy tập thể. Thứ năm, hãy dành thời gian để giải quyết một vấn đề, thay vì đưa ra quyết định một cách nhanh chóng một cách không cần thiết. Cuối cùng, hãy hỏi những câu hỏi chất lượng, thậm chí là câu hỏi khó và lần theo câu chuyện.
Phải chăng bạn đang giải quyết một vấn đề mới và khó khăn trong công việc? Bạn vừa được thăng chức và đang cố gắng để vừa hiểu vai trò mới của mình vừa mang đến một góc nhìn mới? Hay bạn là người mới tham gia vào lực lượng lao động và đang tìm cách đóng góp có ý nghĩa cùng với các đồng nghiệp giàu kinh nghiệm hơn của mình? Nếu vậy, tư duy phản biện – khả năng phân tích và chia nhỏ hiệu quả một vấn đề để đưa ra quyết định hoặc tìm ra giải pháp – sẽ là cốt lõi cho thành công của bạn. Và trọng tâm của tư duy phản biện là khả năng hình thành các câu hỏi sâu sắc, khác biệt và hiệu quả.
Hãy xem xét điều này: Clayton M. Christensen có lẽ là nhà tư tưởng về quản lý trị vĩ đại nhất trong 30 năm qua. Cuốn sách “Bạn sẽ đo lường cuộc đời mình như thế nào” của ông là cuốn sách bán chạy nhất của Tạp chí Harvard Business Review và là một trong năm bài báo hay nhất về phát triển cá nhân mà tôi đã đọc, và các lý thuyết của ông về sự đổi mới và phá vỡ đã làm thay đổi công việc kinh doanh. Nhưng cuộc gặp gỡ đáng nhớ nhất của tôi với Christensen là một buổi nói chuyện tại Trường Kinh doanh Harvard (Harvard Business School – viết tắt là HBS), nơi anh ấy thảo luận về cách tiếp cận của riêng mình đối với thời gian còn là sinh viên MBA nhiều thập kỷ trước.
Anh ấy nói HBS là nơi anh ấy học cách đặt những câu hỏi tuyệt vời. Ấn tượng với các bạn cùng lớp, anh ấy sẽ mang một cuốn sổ đến lớp và viết vào sổ những câu hỏi sâu sắc nhất mà các sinh viên khác đã hỏi. Sau đó, anh ấy sẽ về nhà và suy nghĩ về cách thức và lý do tại sao các sinh viên đã đặt được các câu hỏi đó. Luôn tò mò, Christensen đã đặt nền tảng cho những hiểu biết sâu sắc trong tương lai của mình bằng cách đầu tiên nghiên cứu quá trình mọi người đặt ra các câu hỏi tốt nhất của họ.
Bạn có thể tiếp cận sự tò mò một cách nghiêm túc – và sử dụng quy trình đó để có cái nhìn tốt hơn về một tình huống mới hoặc giải quyết một số vấn đề khó khăn nhất của bạn. Dưới đây là một số cách để nâng cao khả năng đặt câu hỏi của bạn ngay cả với những chủ đề khó nhất:
Giữ các giả thuyết của bạn một cách linh hoạt.
Từng là một nhà phân tích tại McKinsey & Company, một trong những điều đầu tiên tôi học được là “tư duy dựa trên giả thuyết”. Dựa trên phương pháp khoa học, quy trình này cho phép các nhóm của McKinsey giải quyết các vấn đề một cách nhanh chóng và hiệu quả. Nó liên quan đến việc hình thành câu trả lời sớm cho một vấn đề và sau đó đào sâu vào dữ liệu để tìm cách cải thiện và tinh chỉnh nó. Tuy nhiên, cốt lõi của cách tiếp cận này là hãy giữ giả thuyết của bạn một cách linh hoạt. Nếu bạn quá gắn chặt vào câu trả lời ban đầu của mình, bạn có thể từ chối bỏ đi nó, bất kể dữ liệu dẫn đến đâu. Nhưng nếu bạn coi câu trả lời của chính mình như là có thể thay thế được, giữ các giả định của mình một cách linh hoạt, bạn sẽ sẵn sàng hoàn toàn từ bỏ nó nếu tình huống bắt buộc phải như thế.
Trong các bài tập tư duy phản biện, chúng ta thường nhanh chóng rơi vào “câu trả lời” hoặc giả thuyết mang tính trực giác và được đám đông đưa ra – đặc biệt là trong các nhóm – và chúng ta đặt những câu hỏi tìm cách chứng minh hơn là bác bỏ suy nghĩ của mình. Tuy nhiên, những câu hỏi quan trọng có thể buộc chúng ta phải xem xét lại về cơ bản những kết luận ban đầu của mình và chúng ta phải sẵn sàng làm điều đó một cách tự do mà không có thái độ phòng thủ.
Hãy lắng nghe nhiều hơn bạn nói.
Điều này nghe có vẻ đơn giản, nhưng chìa khóa của những câu hỏi hay đó là lắng nghe chủ động. Lắng nghe chủ động là quá trình hiểu những gì người khác đang nói – cả rõ ràng và ẩn ý – đồng thời thể hiện rằng bạn đang kết nối với người nói và quan tâm. Lắng nghe chủ động thành công cho phép bạn nắm bắt đầy đủ một lập luận, giúp bạn dễ dàng đặt câu hỏi về tính logic của nó.
Lắng nghe chủ động cũng giúp bạn lấn át được “công cụ dự đoán” của não bạn để đưa ra những câu hỏi hay hơn. Bộ não của chúng ta có khuynh hướng tạo ra các câu trả lời hiệu quả, trực quan, nhưng điều đó có thể hạn chế quan điểm của bạn. Lắng nghe sâu sắc là một cách khắc phục tính hạn chế của chức năng đó và mở ra cho chúng ta nhiều câu trả lời hơn. Nó cũng cho phép bạn chứng minh với đối tác rằng bạn quan tâm đến những gì họ đang nói và xem xét quan điểm của họ một cách nghiêm túc, điều này giúp họ tham gia vào cuộc trò chuyện và cởi mở hơn với quan điểm của bạn.
Hãy dùng câu hỏi mở.
Khi bạn bắt đầu hỏi, hãy tránh hỏi những câu hỏi trả lời có hoặc không. Thay vào đó, hãy đặt ra các câu hỏi buộc người trả lời phải cởi mở và trình bày rõ ràng. Thay vì hỏi, “Công việc kinh doanh này có ổn định không?” hỏi, “Nếu công việc kinh doanh này không ổn định, làm thế nào hoặc tại sao nó sẽ như vậy?” Thay vì hỏi ai đó, “Bạn có hạnh phúc trong công việc của mình không?” hãy hỏi, “Bạn yêu thích điều gì ở công việc của mình và điều gì có thể tốt hơn?” hoặc “Nói chuyện với tôi về khoảng thời gian bạn tìm thấy niềm vui trong công việc và khoảng thời gian bạn cảm thấy không có động lực.” Sau đó theo dõi đoạn hội thoại xuất hiện với nhiều câu hỏi hơn. Các câu hỏi mở khuyến khích tư duy phản biện trong một nhóm, đề nghị một cá nhân mở rộng quan điểm của họ và để mọi người có thời gian để chủ động giải quyết vấn đề.
Hãy xem xét sự phản trực quan.
Khi giải quyết vấn đề, chúng ta thường nhanh chóng rơi vào tư duy tập thể: Nhóm cùng đi trên một con đường quá nhanh và thay vì định kỳ đảm bảo rằng họ đang đi đúng hướng, họ tiếp tục ngày càng xa hơn – ngay cả khi đó là con đường sai. Hãy là người đặt ra câu hỏi phản trực quan, câu hỏi thách thức suy nghĩ thông thường của nhóm và xem xét lại các nguyên tắc đầu tiên. Có khả năng câu hỏi của bạn có thể không có cơ sở và nhóm đang đi đúng hướng. Và, đúng, có khả năng các đồng nghiệp của bạn quan tâm đến việc di chuyển nhanh chóng sẽ cảm thấy khó chịu. Nhưng mọi nhóm đều có nghĩa vụ xem xét sự phản trực quan và cần ai đó không ngại đặt ra câu hỏi như vậy, trong trường hợp bạn cần thay đổi hướng đi.
Suy nghĩ mãi trong một vấn đề.
Trong thế giới bùng nổ nhanh chóng ngày nay, chúng ta cố gắng đưa ra quyết định quá nhanh. Nhưng những câu hỏi hay nhất thường được hình thành sau khi cân nhắc và sau một giấc ngủ ngon. Giấc ngủ thực sự có thể giúp bộ não của bạn nhìn nhận vấn đề rõ ràng hơn. Và một quá trình cân nhắc thường dẫn đến kết luận tốt hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng khi chúng ta quyết định vội vàng, chúng ta thường hối tiếc ngay cả khi chúng cuối cùng được cho là đúng.
Điều tôi thích ở cách tiếp cận của Christensen để học hỏi từ các câu hỏi của bạn cùng lớp là thay vì mổ xẻ chúng ngay lúc lúc đó, anh ấy sẽ mang chúng về nhà và cẩn thận suy nghĩ lại chúng trong đầu. Tôi có một ông chủ, người nói đến việc này như là”gặm nhấm một vấn đề”. Cũng giống như một món hầm ngon cần có thời gian để ninh, một kết luận hoặc câu hỏi cần suy nghĩ kỹ lưỡng có thể cần không gian. Chống lại sự khẩn cấp không cần thiết. Lập bản đồ một quy trình cho phép bạn giải quyết vấn đề trong vài ngày hoặc lâu hơn. Hãy tìm hiểu kỹ về nó ban đầu, sau đó suy ngẫm về những gì bạn đã học được và những gì bạn nên hỏi. Những câu hỏi bạn đặt ra trong sự suy tư tĩnh lặng có thể có sức mạnh lớn hơn những câu hỏi được đặt ra sớm vào lúc ban đầu.
Đặt những câu hỏi khó tiếp theo.
Có thể dễ dàng đặt bộ não của chúng ta vào việc kiểm soát hành trình, chấp nhận những câu trả lời dễ dàng hoặc nhượng bộ trước những áp lực xã hội khiến chúng ta phải tránh né việc hỏi người khác. Nhưng những loại câu hỏi sâu sắc cho phép tư duy phản biện thường được đưa ra theo chuỗi các câu hỏi đào sâu vào sự việc. Mọi bậc cha mẹ đều quen thuộc với cách con mình (những người về bản chất tò mò nhất) sẽ hỏi “tại sao” hàng chục lần khi được đưa ra câu trả lời. Và chúng ta các bậc cha mẹ thường thấy mình bị mắc kẹt hoặc xem xét lại câu trả lời của chính mình khi kết thúc quá trình đặt câu hỏi này.
Trong khi chúng ta không cần phải hỏi nhiều “lý do tại sao” để đạt được trọng tâm của tư duy phản biện, chúng ta nên đặt những câu hỏi đào sâu với sự cân nhắc, thậm chí là khó. Nó đòi hỏi năng lượng để lắng nghe sâu và vạch ra những nội dung tiếp theo và đó thường là cách duy nhất để hiểu sâu hơn về một chủ đề quan trọng của bạn.
Tư duy phản biện là trọng tâm của việc giải quyết các vấn đề phức tạp theo những cách mới và thú vị. Xây dựng kỹ năng quan trọng này sẽ giúp bạn khi bạn đảm nhận các vai trò mới, phát triển bản thân trong tổ chức của bạn hoặc đơn giản là đối mặt với một câu hỏi hóc búa. Học cách hình thành và đặt câu hỏi, thay vì chỉ đơn giản là trả lời chúng.
Làm thế nào để rèn luyện tư duy phản biện? Hãy cho chúng tôi biết ý kiến và phần bình luận của bạn thông qua email phung.metta@metta.com.vn để chúng tôi có thể hỗ trợ và giúp đỡ doanh nghiệp của bạn.
Nguồn: https://hbr.org/2022/04/critical-thinking-is-about-asking-better-questions
Metta Marketing
Chuyên gia tư vấn chiến lược thương hiệu hàng đầu
