Bạn có SỢ khi xác định mình là một nhà lãnh đạo?

Nguồn: Harvard Business Review

Tác giả: 

• Julia Lee Cunningham – Phó Giáo sư về Quản lý và Tổ chức tại Đại học Michigan, Trường Kinh tế Stephen M. Ross.
• Laura Sonday – Trợ lý Giáo sư về Hành vi Tổ chức tại Đại học Bắc Carolina ở Chapel Hill.
• Susan (Sue) Ashford – Giá sư Michael và Susan Jandernoa về Quản lý và Tổ chức tại Đại học Michigan, Trường Kinh doanh Stephen M. Ross.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc coi mình là một nhà lãnh đạo là bước đầu tiên quan trọng trên con đường hướng tới hành động như một người lãnh đạo. Tuy nhiên, nhiều người không thoải mái khi xác định mình là lãnh đạo. Điều gì thúc đẩy sự miễn cưỡng này? Mặc dù có nhiều yếu tố tác động, nhưng nghiên cứu gần đây của tác giả nhấn mạnh vai trò của nỗi sợ hãi điều tiếng trong việc ngăn cản mọi người coi mình là nhà lãnh đạo.

Cụ thể, họ phát hiện ra rằng nỗi sợ hãi về vẻ ngoài độc đoán, khác biệt hoặc không đủ tiêu chuẩn khiến mọi người trong nhiều môi trường làm việc và học tập khác nhau ít có khả năng được xác định là nhà lãnh đạo. Do đó khiến họ ít có khả năng đảm nhận trách nhiệm lãnh đạo hoặc được người khác coi là nhà lãnh đạo. Các chuyên gia cũng đã xác định được một số chiến lược mà các nhà quản lý có thể sử dụng để giúp giảm thiểu hiệu lực và tác động tiêu cực của những nỗi sợ hãi này. Trong đó, bao gồm các hình mẫu lãnh đạo có ít rủi ro và định kiến tiêu cực, và những kỹ năng lãnh đạo có thể đạt được thông qua sử dụng lời nói và hành động. Lãnh đạo là một kỹ năng mà bất kỳ ai cũng có thể phát triển, chứ không phải là một khả năng bẩm sinh.

Khi nói đến việc lãnh đạo thì tự xác nhận bản thân là vấn đề quan trọng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc coi mình là một nhà lãnh đạo là bước đầu tiên quan trọng trên con đường trở thành một nhà lãnh đạo thực thụ – và chính việc miễn cưỡng xác định mình là một nhà lãnh đạo có thể khiến những người có năng lực không đảm nhận được trách nhiệm lãnh đạo. Vậy mà, tại sao mọi người thường không thoải mái khi nghĩ mình là nhà lãnh đạo?

Hiển nhiên có nhiều yếu tố tác động, nhưng nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng những lo ngại về điều tiếng có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn cản mọi người chủ động theo đuổi mục tiêu của họ trong công việc. Do đó, các chuyên gia quan tâm đến việc liệu mối lo về rủi ro đối với bản thân có thể tác động tương tự đến cảm giác về danh tính của họ với tư cách là nhà lãnh đạo hay không, và do đó, khiến họ ít có khả năng lãnh đạo hơn. Để khám phá câu hỏi này, các chuyên gia đã thực hiện một loạt nghiên cứu với hơn 1.700 người tham gia bao gồm nhân viên toàn thời gian, sinh viên MBA và học viên lực lượng Không quân Hoa Kỳ và nhất quán nhận thấy rằng càng lo lắng về rủi ro điều tiếng khi trở thành nhà lãnh đạo thì càng ít có khả năng họ đã xác định mình là một lãnh đạo.

Cụ thể, các chuyên gia đã xác định ba nỗi sợ hãi phổ biến khiến mọi người không coi mình là nhà lãnh đạo:

Sợ có vẻ độc đoán

Nhiều người trong số những người tham gia nghiên cứu bày tỏ lo lắng về việc bị coi là hách dịch, chuyên quyền hoặc độc đoán nếu họ đảm nhận vai trò lãnh đạo. Như một người được phỏng vấn đã nói: “Tôi không muốn tỏ ra tự đề cao hoặc lợi dụng [những người] yếu kém. Tôi không muốn tỏ ra lạnh lùng.” Thật thú vị, trong khi có nhiều bài viết về việc sử dụng những từ khó chịu như “hách dịch” để mô tả các nhà lãnh đạo nữ, các chuyên gia nhận thấy rằng trong các nghiên cứu của mình, cả nam giới và phụ nữ đều sợ gặp nhau theo cách này.

Sợ có vẻ khác biệt

Mối quan tâm phổ biến thứ hai là việc đóng vai trò là một nhà lãnh đạo sẽ dẫn đến việc trở nên đơn lẻ và nhận được quá nhiều sự chú ý vì khác biệt với những người khác – ngay cả khi sự chú ý đó là tích cực. Một người tham gia giải thích: “Tôi không muốn được tôn sùng hay thần tượng. Tôi cảm thấy thoải mái khi lãnh đạo, nhưng đồng thời tôi cũng muốn ở cùng đẳng cấp với mọi người”. Nhiều người lo lắng rằng nếu trở thành lãnh đạo, họ sẽ phải hy sinh cảm giác thân thuộc trong nhóm.

Sợ có vẻ như không đủ tiêu chuẩn

Bất kể họ có thực sự thấy mình đủ tiêu chuẩn hay không, nhiều người tham gia khảo sát nói rằng họ sợ người khác xem họ là người không phù hợp với vai trò lãnh đạo. Như một người đã chia sẻ: “Tôi biết mọi người thường gán ghép đàn ông với vai trò lãnh đạo nên điều đó khiến tôi có phần khó chịu. Tôi lo lắng rằng nếu tôi cố gắng theo đuổi vai trò lãnh đạo trong lĩnh vực của mình, mọi người sẽ không coi trọng tôi”.

Để chắc chắn, đã có những trải nghiệm rất thực tế mang đến những nỗi sợ hãi này, đặc biệt là đối với các nhóm ít được đại diện như phụ nữ và người da màu. Nhưng cho dù những nỗi sợ hãi này là chính đáng hay không, điều quan trọng là phải hiểu tác động của chúng đến cách chúng ta nhìn nhận bản thân. Và trong các nghiên cứu nhận thấy rằng những người cho biết mức độ sợ hãi cao hơn về những rủi ro điều tiếng này ít có khả năng coi mình là nhà lãnh đạo. Kết quả là, họ ít có khả năng đóng vai trò là nhà lãnh đạo, và do đó ít có khả năng được người giám sát của họ coi là nhà lãnh đạo.

Thoạt nhìn, điều này có vẻ phản trực giác. Tại sao nhận thức về tính rủi ro lại ảnh hưởng đến một thứ gì đó ăn sâu vào bản sắc của bạn? Tuy nhiên, từ quan điểm tâm lý, hiệu ứng này không có gì đáng ngạc nhiên cả. Không ai thích nghĩ về mình là người bị sợ hãi, và sự lãnh đạo thường có thể đi kèm với những thách thức lớn. Vì vậy, khi việc theo đuổi sự lãnh đạo có rủi ro, mọi người xác định lại danh tính của chính mình từ tiềm thức để biện minh cho việc né tránh nó. Sẽ thoải mái hơn rất nhiều nếu bạn hợp lý hóa việc không muốn lãnh đạo bằng cách tự nói với bản thân rằng bạn “tôi không phải là một nhà lãnh đạo” hơn là thừa nhận rằng bạn sợ những gì người khác có thể nghĩ.

Các nghiên cứu cũng tiết lộ một số biện pháp can thiệp tâm lý mà các nhà quản lý có thể sử dụng để giảm khả năng và tác động của những nỗi sợ hãi này, khuyến khích nhiều người trở thành nhà lãnh đạo. Đầu tiên, nghiên cứu cho thấy rằng có thể ảnh hưởng đến nhận thức của mọi người về rủi ro điều tiếng. Trong một nghiên cứu, các chuyên gia phát hiện rằng những người tham gia nghe một podcast trong đó cho rằng việc lãnh đạo là có rủi ro sẽ ít có mong muốn trở thành một nhà lãnh đạo hơn những người nghe một podcast mô tả lãnh đạo là rủi ro thấp. Điều này cho thấy rằng chỉ cần trình bày vai trò lãnh đạo là ít rủi ro hơn (ví dụ: bằng cách làm rõ rằng những sai lầm trong lãnh đạo sẽ không phải là vết đen trong hồ sơ của nhân viên), các nhà quản lý có thể giúp nhân viên cảm thấy thoải mái hơn khi xác định mình là nhà lãnh đạo.

Ngoài ra, người quản lý cũng có thể thực hiện các bước để giải quyết rõ ràng những lo ngại về uy tín của nhân viên. Có thể hiểu rằng mọi người sẽ không muốn gắn mình với một mô tả rập khuôn là độc đoán, khác biệt hoặc không đủ tiêu chuẩn. Các tổ chức phải chứng minh bằng lời nói và hành động rằng bất kỳ ai cũng có thể là lãnh đạo và việc đảm nhận vai trò lãnh đạo sẽ được nhìn nhận một cách tích cực.

Tất nhiên, không có sự can thiệp nào sẽ có thể loại bỏ hoàn toàn nỗi lo về điều tiếng. Một cuộc khảo sát với các nhóm tư vấn MBA đã giúp các chuyên gia xác định một chiến lược mà các nhà quản lý có thể sử dụng để hạn chế tác động tiêu cực của những nỗi sợ hãi này: Các chuyên gia nhận thấy rằng khi sinh viên xem khả năng lãnh đạo là một khả năng bẩm sinh, nhận thức rủi ro về điều tiếng lớn hơn đã làm giảm giá trị bản thân của họ với tư cách là một nhà lãnh đạo – nhưng đối với những sinh viên coi khả năng lãnh đạo là một kỹ năng có thể được trau dồi, sự sợ hãi tự động được loại bỏ.

Điều này có thể xảy ra bởi vì những người coi lãnh đạo là một kỹ năng có thể học được có thể cảm thấy thoải mái hơn khi gặp phải những thất bại, trong khi những người có quan điểm cố định có thể cho rằng bất kỳ sai lầm nào mắc phải với tư cách là nhà lãnh đạo sẽ làm tổn hại vĩnh viễn danh tiếng và chỉ ra rằng họ đơn giản không có ý định lãnh đạo. Do đó, các nhà quản lý có thể giảm tác động của những lo ngại về danh tiếng bằng cách chỉ rõ ra rằng lãnh đạo không phải là một bản năng. Điều đó đồng nghĩa với việc cung cấp cho nhân viên sự hướng dẫn và cơ hội để phát triển kỹ năng lãnh đạo, ghi nhận sự tiến bộ trong việc phát triển những kỹ năng này (ngay cả khi kết quả không hoàn toàn tích cực) và chia sẻ cởi mở những câu chuyện về thất bại trong lãnh đạo cùng với thành công.

Như một tác giả, nhà giáo dục và nhà hoạt động Parker Palmer đã viết một cách thuyết phục: “Lãnh đạo là một khái niệm mà chúng ta thường chống lại. Có vẻ như là không khiêm tốn, thậm chí là tự cao tự đại khi nghĩ mình là nhà lãnh đạo. Nhưng nếu đúng là chúng ta được tạo ra vì cộng đồng, thì lãnh đạo là thiên chức của mỗi người và có thể là một sự trốn tránh khi khăng khăng rằng không phải vậy. Khi chúng ta sống trong một hệ sinh thái gắn bó được gọi là cộng đồng, mọi người đều tuân theo người dẫn đầu”. Thiết lập một nền văn hóa tôn vinh vai trò lãnh đạo và làm cho nó thực sự dễ tiếp cận, bất kể giới tính, chủng tộc, tuổi tác hoặc các đặc điểm nhận dạng khác, có thể giúp mọi người cảm thấy thoải mái hơn khi thấy mình – và hành động như – một nhà lãnh đạo. Anh chị có thể tham khảo thêm một số nội dung về nhà lãnh đạo, xây dựng thương hiệu nhà lãnh đạo trên website metta.com.vn hoặc liên hệ phung.metta@metta.com.vn để cùng trao đổi, thảo luận nhé.

Metta Marketing
Chuyên gia tư vấn chiến lược thương hiệu hàng đầu